ពិតមែនហើយ ឱ្យតែនិយាយការ «ចាក់ចេក» គឺគេនឹកគិតទៅដល់ទម្លាប់តគ្នាពីដើមមួយ ដែលចាស់ៗតាំងពីដើមតែងយកដើមចេកមកបកជាស្រទបៗ ហើយយកមកចាក់រំលេចធ្វើជាក្បូរក្បាច់រចនាផ្សេងៗសម្រាប់កិច្ចពិធីអ្វីមួយ។
បើតាមលោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា ព្រឹទ្ធបុរសរងមហាវិទ្យាល័យបុរាណវិទ្យា និង ជាគ្រូបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ក៏បានលើកឡើងដែរពីការ «ចាក់ចេក» នេះ ដោយសំដៅទៅលើការយកដើមចេកមកចាក់ធ្វើជាក្បូរក្បាច់រចនាសម្រាប់កិច្ចពិធីនានា ហើយនៅប្រទេសកម្ពុជាឱ្យតែមានខ្មែរ គឺតែងតែមានអ្នកចេះចាក់ចេក។
សិល្បៈ «ចាក់ចេក» គឺជាតំណតាំងពីបុរមបុរាណមួយ ដែលដូនតាខ្មែរយើងនិយមធ្វើណាស់ ហើយរហូតមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្នក៏នៅតែឃើញមានសិល្បៈ «ចាក់ចេក» នេះដែរ ប៉ុន្តែហាក់មិនសូវទូលំទូលាយឡើយ ដោយភាគច្រើនយើងអាចឃើញមានដោយអន្លឺនោះ គឺនៅតាមបណ្តាខេត្ត-ជនបទនានាប៉ុណ្ណោះ ពិសេសនៅលើទឹកដីខេត្តសៀមរាប។
ចំពោះការចាក់នេះ ដើមចេកដែលគេនិយមយកមកប្រើភាគច្រើនគឺដើមចេកជ្វា ដោយសារវាមានដើមស្រឡូនល្អ មិនស្រួយ និង ពេលប៉ះអ្វីទៅមិនងាយឡើងខ្មៅជាំ។ នេះបើតាមលោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា ព្រឹទ្ធបុរសរងមហាវិទ្យាល័យបុរាណវិទ្យា និង ជាគ្រូបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ បានសិក្សាឃើញ។
ងាកទៅរបៀបចាក់ចេកវិញ គឺដំបូងគេត្រូវបកយកស្រទបនីមួយៗមកចាក់ ហើយក្នុងមួយដើមៗគេអាចយកបានស្រទបច្រើន។ ការនេះ លោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា បាននិយាយថា ៖ «នៅតាមជនបទ ការដែលចាក់ចេកពុំរើសត្រណមថាត្រូវជានរណា ឬ នរណាធ្វើឡើយ ឱ្យតែចេះចាក់ មិនគិតថាជាព្រះសង្ឃ ឬ គ្រហស្ថទេឡើយ អាចធ្វើបានទាំងអស់គ្នា។ ឯឧបករណ៍ចាក់ ក៏ជាដែកចាក់ធម្មតា គ្មានអ្វីជាពិសេសឡើយ ធ្វើម្តេចសំលៀងឱ្យតែមុត»។
ពេលគេចាក់ទៀតសោត គឺចាក់យកៗតែម្តង គ្មានគូសព្រាងលើស្រទបចេកផ្ទាល់ ឬ លើក្រដាសអ្វីមួយឡើយ ដោយលោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា បានលើកឡើងថា «នេះគឺមកពីកាលណាវប្បធម៌នៅរស់ អ្វីៗហាក់ដូចជាចេញមកឯង ពុំបាច់ហាត់រៀនវែងឆ្ងាយយូរយារទេ។ នៅផ្នែកខ្លះគេយកស្រទបដែលចាក់រួចហើយមកផ្គុំគ្នា ដោយយកកន្លាស់ឫស្សីដោត រីឯការដេរឱ្យជាប់គ្នាក៏ដេរពីបន្ទោះឫស្សីដែរ»។
ស្រទបដែលចាក់ជាក្បាច់រួចហើយនោះ គេពាសក្រដាសពណ៌ពីខាងក្នុង លុះដល់ឆ្កឹះយកផ្នែកដែលមិនមែនជាសន្លឹកក្បាច់ចេញ ទើបធ្វើឱ្យមើលទៅឃើញក្បូរក្បាច់រចនាផុសឡើង។ ក្បាច់នោះពុំដឹងថាមានប៉ុន្មានបែបឡើយ ព្រោះអាស្រ័យទៅតាមចំណូលចិត្ត និង ទេពកោសល្យក្នុងការបង្កើតរបស់អ្នកចាក់។
បើនិយាយពីវត្ថុដែលតម្រូវឱ្យមានការចាក់ចេកលម្អវិញនោះ ច្រើនតែអ្វីដែលមានភាពសក្ការៈ ដូចជា រាន, គ្រែ, បុស្បុក ឬ ទីតម្កល់ម្ឈូសសម្រាប់បូជាសព ជាដើម៕
ប្រភព ៖ យសោធរ & លោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា
